Sztuka nowych mediów może być postrzegana jako reakcja na globalizację – postęp technologiczny, natłok informacyjny, rewolucję cyfrową niemal wszystkich aspektów życia. Zanim jednak doszło do wspomnianych zamian, istniały zjawiska i ruchy artystyczne, które miały wpływ formalny na sztukę mediów, a w efekcie także sztukę nowych mediów – wniosły nowe zagadnienia, poszukiwanie inspiracji i rozwiązań poza dotychczas znanymi kanonami i miejscami: neodadaizm (New Dada, Neo-Dada), nowy realizm (Nouveau Realisme), gutai, happening, Fluxus, sztuka kinetyczna (Kinetic Art), sztuka optyczna (Optical Art), pop art, sztuka wideo (Video Art)^[1]. Część z nich kształtowała się także wraz z rozwojem dziedziny.

Jaki jest związek Dadaizmu ze Sztuką Mediów?

Dadaizm formujący się w drugiej dekadzie XX wieku początkowo wywołał duże zamieszanie w świecie sztuki, ale w efekcie uwolnił ją i jej twórców od ograniczenia tematem, formą i medium. Według Marcela Duchampa Dada było… sposobem na odrzucenie pewnej mentalnej postawy i upewnienie się, że nie wpłynęło na nas ani nasze najbliższe otoczenie, ani przeszłość: [był to sposób] na pozbycie się kiczu, uwolnienie się^[2]. Natomiast według Hansa Richtera: Dada nie miało jednolitych cech formalnych, podobnie jak inne style. Ale miało nową etykę artystyczną, z której w nieprzewidziany sposób wyłoniły się nowe środki wyrazu^[3].

Neodadaizm a Sztuka Mediów

Neodadaizm utożsamiany głównie z pop artem amerykańskim, czasem także z nowym realizmem^[4], przypisywany działalności takich artystów jak Jasper Jones czy Robert Rauschenberg^[5], odnosił się głównie do działalności Duchampa. Szczególnej uwadze wymienionych podlegał kolaż i asamblaż. Wpływ ten przyniósł zainteresowanie kulturą masową, konsumpcją, reklamą, mediami (mass media).

Sztuka mediów nie jest sztuką wideo, ale sztuka wideo jest sztuką mediów

Bardzo istotną dziedziną w kontekście sztuki mediów jest sztuka wideo. Jej początki sięgają pierwszej połowy lat 60. XX wieku i aktywności dwóch artystów związanych m.in. z Fluxusem – Nam June Paika i Wolfa Vostella^[6]. Obaj artyści w swoich instalacjach wykorzystywali odbiorniki telewizyjne – zniszczone, rozstrojone, pozbawione swoich pierwotnych funkcji. W pewnym sensie, zwłaszcza w stosunku do sztuki Nam June Paika, realizacje prezentowały postawy krytyczne wobec medium telewizji w ujęciu popularnym, powszechnym. Pojawienie się Sony Portapak w 1965 roku skierowało sztukę wideo w kierunku swobodnego rejestrowania ruchomego obrazu. Także dało artystom nowe możliwości – tworzenia i modyfikacji własnego materiału, nie tylko tzw. found footage^[7]. Na kształt sztuki wideo miały wpływ performance i happening, zjawiska artystyczne o dużym znaczeniu w latach 60. i 70.^[8]. Wskazuje się również na bliski związek sztuki wideo z telewizją, sztuką komputerową oraz działaniami komercyjnymi jak produkcja reklam czy teledysków^[9]. Te formalne podobieństwa zdeterminowały dużą popularność kierunku wśród odbiorców^[10].

Happening w Sztuce Mediów

Happening jest terminem stworzonym przez Allana Kaprowa w 1958^[11], w którym zawiera się szerokie spektrum aktywności artystycznych. Określenie powstało w efekcie krytyki wykonania i trwałości dzieła sztuki, jako koncepcja twórczości przypadkowej i ulotnej. Główne cechy happeningu to zaplanowane, ale także spontaniczne działanie, angażujące publiczność, z naciskiem na przebieg zdarzeń, a nie na efekt. Istotne stało się doświadczanie danej sytuacji, a nie doznania estetyczne czy intelektualne^[12].

Fluxus

Wielu artystów działających w dziedzinie sztuki mediów miało związek z Fluxusem. Był on awangardowym ruchem artystycznym^[13], który powstał w 1962 roku w Niemczech i funkcjonował do późnych lat 70.^[14] XX wieku. W 1964 roku George Maciunas, jeden z założycieli ruchu, tak go opisał: ogólnie rzecz biorąc, prawdą byłoby stwierdzenie, że Fluxus jest przeciwny poważnej sztuce i kulturze oraz ich instytucjom, jest przeciwny europeizmowi. Przeciwstawia się także profesjonalizmowi w sztuce … i każdej formie sztuki, która promuje ego artystyczne^[15]. Zważając na cytowane słowa oraz biorąc pod uwagę aktywność członków ruchu, można stwierdzić, że zachodziły wzajemne zależności pomiędzy kształtowaniem się sztuki mediów a Fluxsusem. Przykład stanowi Wolf Vostell, wskazywany^[16] jako ten, który pierwszy wykorzystał nowe media w swojej twórczości^[17], pojawia się pośród artystów ruchu.

Konceptualizm

Konceptualizm zdaje się obecnie funkcjonować jako termin dla niemal wszystkich form sztuki, które trudno sklasyfikować^[18]. Początkami sięga drugiej połowy lat 60. XX wieku. Zasadniczo odnosi się do sztuki, która funkcjonuje wokół idei rzeczy, „dokumentuje”, skupia się na pewnej refleksyjności bardziej niż stworzeniu dzieła, namacalnego obiektu. We współczesnych realizacjach niemal w każdym dziele sztuki (nowych) mediów możemy dopatrywać się jego obecności.